Ek gıdaya geçiş bebeklerin yaşamında ciddi bir adımdır. Bu dönemde anneleride bir telaş alır.
Sizleri en çok şu konuda uyarmak isterim: Ek gıdaya geçişte ilk ay ana öğün hala anne sütü olmalı. Önemli olan bebeğin ek gıda ile doyması değil, yeni tanıştığı gıdalara alışmasıdır. Bu sürecin keyfini çıkarmanızı öneririm. Çünkü sizin telaş ve kaygınızı bebekler hisseder ve tepkileriyle geri bildirimde bulunurlar.
Bebeğim Ek Gıdaya Ne Zaman Geçebilir?
İlk 6 ay sadece anne sütü ile beslenme sonrasında ek gıdaya geçiş önerilir. Anne sütü yetersiz ve formül mama ile beslenen bebekler için 5-6. aylarda başlanması uygun olabilir , bu durumu doktorunuzla konuşmalısınız. Ancak 4. aydan önce ek gıdaya başlanmasını önermiyoruz.
Bebeğimi Nasıl Besleyeceğim?
Yarım kaşık ve daha az yiyecekle başlayın ve bu süreçte bebekle konuşun (Mmm, bak ne kadar güzel, tatmak ister misin?). bebeğiniz ilk başta ne olduğunu anlayamayabilir. Kafası karışmış görünebilir, yüzünü buruşturabilir, lokmayı ağzında çevirebilir ya da tamamen reddedebilir.
Beslemeye bebek uygun olduğunda yani yorgun ya da mızmız olmadığında günde bir defa olarak başlayın. Başlangıçta fazla yemeyebilir, ona bu deneyime alışabilmesi için zaman verin. Bazı bebekler yiyecekleri ağızda tutmak ve yutmayı öğrenmek için birkaç denemeye ihtiyaç duyabilir.
İlk kez ek gıda almasını kolaylaştıracak bir yol da ona ilk önce biraz anne sütü/ formül mama vermek, ardından ek gıdayı kaşığı yarım doldurarak yedirmek ve yine anne sütü/formül mama ile öğünü sonlandırmaktır. Bu bebek çok aç olduğunda onun hayal kırıklığına uğramasını önleyecektir.
Eğer bebeğiniz kaşıktan yemeye pek hevesli görünmüyorsa ona yiyeceği tatması ve koklaması, yeme fikrine ısınması için zaman verin.
İlk birkaç beslemede yiyeceklerin bebeğin midesi yerine yüzüne, mama önlüğüne, yerlere gittiğini gördüğünüzde şaşırmayın. Bir ya da iki çay kaşığı ile başlayın ve yavaş yavaş arttırın. Böylece bebeğinize yutmayı öğrenmesi için zaman kazandırmış olacaksınız.
Eğer bebeğiniz başını çevirir veya ağlarsa onu yemesi için zorlamayın. Bir süre daha emzirmeye ya da mama vermeye devam edin. Unutmayın, ek gıdaya geçiş bir alıştırma sürecidir ve ilk aylarda bebeğiniz beslenme ihtiyacını hala anne sütü/mamadan karşılıyor olacaktır.
Bebeğin iştahı her öğünde farklılık gösterebilir.
Hangi Gıdayla Başlamalıyım?
Çoğu bebek için ilk yiyeceğin ne olduğunun bir önemi yoktur. Besinlerin bebeğe herhangi bir sırayla verilmesinin tıbbi olarak kanıtlanmış bir yararı bulunmamaktadır. Ancak ben yoğurt- sebze ve meyve sıralamasını öneriyorum.
Kıvam açısından ise şu sırayı izlemek yerinde olur:
• Yarı sıvı ya da püre halinde besin ( Püre haline getirirken çatalla ve ya cam bardakla gıdaları ezmenizi ve bir miktar pütürlü olmasını öneririm. )
• EzilmiÅŸ ya da süzülmüş yiyecekler
• Küçük parçalar halinde parmak besinler (yaklaşık 10- 12 ay civarında
Bebeğimin Doyduğunu Nasıl Anlarım?
Bebeğinizin iştahı günden güne hatta öğünden öğüne bile değişiklik gösterecektir. Bu yüzden doyup doymadığını anlamak için yediklerini saymak çok da doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Doyduğunu anlamak için şu işaretlerin varlığına bakın:
• Sandalyesinde kendini geriye doÄŸru yaslar
• Başını yemekten çevirir
• KaşıKla oynamaya baÅŸlar
• Sonraki lokma için aÄŸzını açmayı reddeder.( Bazen bebek henüz aÄŸzındakini yutmamış olduÄŸundan da aÄŸzını açmayabilir, bu nedenle bebeÄŸin yutması için ona yeterince zaman verdiÄŸinizden emin olun)
Bebeğim Başka Bir Gıdayı Ne Zaman Deneyebilir?
BebeÄŸiniz bir kere bir yiyeceÄŸi yemeyi öğrendiÄŸinde ona tek tek diÄŸer gıdaları vermeye baÅŸlayın. Tek bir gıdayla baÅŸlayın ve yenisine geçmek için en az 2 – 3 gün bekleyin. Her yeni yiyecekten sonra ishal, döküntü, kusma gibi alerjik tepkilerin varlığını izleyin. EÄŸer bunlardan biri olursa bu yeni yiyeceÄŸi vermeyi kesin ve çocuk doktorunuza baÅŸvurun.
Ek gıdaya başladıktan sonraki birkaç ayda (8. Ay civarı) bebeğinizin beslenmesi çeşitlendirilmelidir. Bu dönmede sebzelerine ve çorbaların kıyma ve ya karaciğer (püre haline getirilerek ) katılmasını öneririm. Günlük diyeti şunları içermelidir:
• Anne sütü/ formül mama
• Et ürünleri
• Sebze
• Meyve
• Yumurta ( sarısı ile baÅŸlayıp 9. ay civarında beyazı denenebilir
• Balık (9.ay civarında)
• Peynir, yoÄŸurt
Bebeğim Günde Kaç Kere Ek Gıda Almalıdır?
BaÅŸlangıçta günde sadece bir öğün ek gıda alması yeterli. 6 – 7 ay civarında günde iki öğün, 8 ay civarında ise günde 3 öğün ek gıda almalıdır. Tipik bir 8 aylık bebek menüsü ÅŸunları içermelidir:
• Anne sütü ya da demir destekli formül mama
• Sarı, turuncu ve yeÅŸil sebzeler
• Meyve
• Az miktarda protein (kırmızı et, beyaz et, mercimek, peynir)
Bebeğinİze kesinlikle vermemeniz gereken gıdalar ise BAL, İNEK SÜTÜ, SOYA SÜTÜ ve TUZ dur.
Bebeğime Parmak Gıdaları Ne Zaman Verebilirim?
Bebeğin kaşık kullanmadan kendi elleriyle alıp kendi kendisini besleyebileceği, tek lokmalık parçalar halinde, yemesi kolay yiyecek parçalarına parmak gıda denir.
Parmak gıda yemek, bebeğiniz için eğlenceli olduğu kadar ince motor ve koordinasyon gelişimi ve bağımsız hareket edebilmeye doğru adım atabilmesi için oldukça önemlidir.
Yemek sahanız epeyce kirlenecektir ama özellikle bebeğin ağzını yüzünü durmadan silmeye çalışmayın. Bırakın bu önemli deneyimin tadını çıkarsın.
Bebeğiniz oturmaya ve ellerini ya da başka objeleri ağzına götürmeye başladığında ona kendini beslemesini öğretmek için parmak gıdaları verebilirsiniz. Ancak boğazına kaçıp boğulmaması için verdiğiniz besinlerin yumuşak, yutması kolay ve küçük parçalar halinde olduğundan emin olun.
İşte bazı örnekler:
• Küçük parçalar halinde muz
• YumuÅŸak kıvamlı kurabiye
• YaÄŸda yumurta (iyi karışmış, iyi piÅŸmiÅŸ)
• Parçalara ayrılmış iyi haÅŸlanmış yumurta
• Ä°yi piÅŸmiÅŸ makarna
• Ä°yi piÅŸmiÅŸ, iyi doÄŸranmış tavuk
• Ä°yi piÅŸmiÅŸ ve iyi doÄŸranmış kabak, bezelye ve patates
Bebeğiniz her öğünde en az 100 ml kadar ek gıda almalıdır. Erişkinler için yapılan gıdalardan bebeğinize sınırlı miktarda verin. Çünkü bunlar fazlaca tuz ve koruyucu madde içerirler.
NOT: Yemekler pişirilirkenen kısık ateşte haşlama usulu ve ya buharda pişirilmelidir. 1 yaşa kadar tuz eklenmemeli ve kavurulmamalıdır.
Mevsim sebzeleri ve meyveleri tercih edilmelidir. Dondurulmuş veya konserve gıda önerilmez.
NOT: Bu yaşta çiğneme gerektirecek herhangi bir gıda vermeyin. Boğazına kaçarak boğulmasına yol açacak
• KuruyemiÅŸ (5 yaÅŸa kadar önerilmez)
• Büyük et ya da peynir parçası
• Bütün üzüm
• Mısır patlağı
• ÇiÄŸ sebzeler
• Büyük ve sert meyve parçaları (elma vb.)
• Yapışkan, sert ÅŸekerlemeler VERMEYÄ°N.
Ek Gıdaya Geçtikten Sonra Bebeğimde Ne Gibi Değişiklikler Beklemeliyim?
Bebeğiniz ek gıdaya başladıktan sonra kakası daha sert ve daha farklı renklerde olacaktır. Aldıkları yağ ve şekerde dolayı da kokusu da daha güçlü olacaktır. Bezelye ve diğer yeşil sebzeler kakanın derin bir yeşile, pancar kırmızıya çevirebilir. (pancar idrarı da kırmızıya boyar.) bebeğinizin kakası homojen görünümde olmayabilir, domates kabuğu, bezelye ve mısır kabuğu gibi sindirilmemiş gıda parçaları içerebilir. Tüm bunlar normaldir.
Ä°YÄ° BESLENME ALIÅžKANLIÄžI BEBEKLÄ°KTE EDÄ°NÄ°LÄ°R
Bebeğinizin oturma, yiyeceği kaşıktan alma, lokmalar arasında dinlenme ve doyduğunda durma gibi yemenin evrelerine alışması önemlidir. Bu erken alışkanlıklar onun tüm hayatı boyunca iyi beslenme alışkanlıklarının olmasını sağlayacaktır.
İlk beslenmeden itibaren ailece sofraya oturun. Herkes aynı zamanda yemeye başlasın. Tüm ailenin birlikte yemek yemesinin sadece yeme alışkanlıkların üzerine değil çocuğun gelişimi üzerinde de pozitif etkisi olduğu kanıtlanmış durumda. Bir nedenle yemek saatleriniz çakışmasa da bebek yerken ailenin diğer üyeleri de sofraya oturup bir şeyler atıştırmalı.
Bebeğinizin ihtiyacı olan sağlıklı gıdaları yeterince çeşitlendirerek verdiğinizden emin olun. Bebeğinizin doyma sinyallerini izleyin ve FAZLA BESLEMEYİN!
Herhangi bir soru ya da probleminiz olduğunda mutlaka çocuk doktorunuzla görüşün. Unutmayın ki burada yazanlar genel kurallardır. Her çocuk özeldir ve her çocuğun sorunu kendine özel yöntemlerle çözümlenebilir.
Sonuç ve Özet
İlk altı ay tek başına anne sütü verilmeli, 6. ayda (180. gün) anne sütü ile beslenmeye devam ederken tamamlayıcı besinler başlanmalıdır. En az iki yaşına kadar emzirme sürdürülmelidir.
Tamamlayıcı besinler bebek altı aylık olduğunda az miktarda başlanmalı ve çocuk büyüdükçe miktar artırılmalı, bu arada emzirilme devam etmelidir. Sağlıklı bir çocuk anne sütünün yanı sıra 6-8 ay arası 2-3 öğün/gün, 9-23 ay arası 3-4 öğün/gün almalıdır. Çocuğun isteğine göre 1-2 ara öğün verilebilir. Yiyeceklerin kıvamını (püre, çatal ezmesi, eline verme) da bebeğin yaşına ve gelişimine göre düzenlemeli ve bebek büyüdükçe kıvam koyulaştırılmalıdır.
Bebeğin psikososyal özellikleri göz önüne alınarak çocuğun tepkilerine (açlık, tokluk, beğenme, susama gibi) duyarlı beslenme programı uygulanmalıdır.
Temizlik kurallarına ve sağlıklı besin saklama kurallarına uyulmalı, temizliği zor olan biberon kullanımından kaçınılmalıdır.
Yöresel bulunan, evde hazırlanan çeşitli besinlerle enerji, protein ve mineral gereksinimi karşılanmalıdır. Bu nedenle kırmızı et, tavuk eti, balık ya da yumurta günlük ya da olabildiğince sık verilmelidir. Gerektiğinde zenginleştirilmiş besinler kullanılabilir ve vitamin-mineral desteği yapılabilir.
Hastalıklar sırasında çocuğun sıvı alımı, emzirilme sıklığı artırılmalıdır. Bu dönemlerde çocuğa sevdiği ve kolay yutabileceği besinler verilmelidir. İyileşme döneminde de hastalık süresi kadar enerjiden zengin bir ek öğün verilmelidir.