ÅžiÅŸmanlık (Obezite) saÄŸlık üzerindeki olumsuz etkilerini daha çok eriÅŸkin yaÅŸlarda göstermesi nedeniyle bir eriÅŸkin hastalığı olarak görülmekle birlikte aslında temelleri çocuklukta atılan bir sorundur. Yapılan araÅŸtırmalar göstermektedir ki, ergenlik çağında ÅŸiÅŸman olan çocukların % 80’i eriÅŸkin yaÅŸlarında ÅŸiÅŸman olarak kalmaktadırlar. YetiÅŸkin ÅŸiÅŸmanların ise ancak % 5’i kilo verdikten sonra bunu koruyabilmektedirler. Bu nedenle ÅŸiÅŸmanlığın önlenmesi ve etkili tedavisi çocukluk döneminde gösterilecek çabalara baÄŸlıdır.
ÅžiÅŸmanlık basit tanımıyla vücuttaki yaÄŸ kitlesinin artmasıdır. Bir çocuÄŸun ağırlığı boyuna göre olması gereken ideal ağırlığının % 120 sinden fazla ise ÅŸiÅŸman, % 140’ ından fazla ise aşırı ÅŸiÅŸman (morbid obezite) olarak deÄŸerlendirilir. Ayrıca Vücut kitle indeksi grafikleri üzerinden de ÅŸiÅŸmanlığın derecesi hesaplanır.
Şişmanlığa genellikle çocuğun aldığı günlük kalori ile harcadığı kalori arasındaki dengenin bozulması neden olur. Modern yaşam tarzı (fastfood, şekerli içecekler, hareket azlığı vb) ülkemizde de çocuklardaki şişmanlık oranının artmasına neden olmaktadır. Olguların bir kısmında ise hipotiroidi gibi hormonal veya bazı genetik sendromlar şişmanlığın esas nedenidirler. Sebep ne olursa olsun vücuttaki yağ kitlesinin artması insülin hormonuna direnç gelişmesine neden olarak metabolizmayı bir kısır döngüye sokar ve önlem alınmadığı takdirde obezitenin derecesi giderek artar.
Şişmanlığın çocukluktaki etkileri arasında kan yağlarında artma (erişkin yıllarda ateroskleroz, hipertansiyon ve kalp hastalıklarına neden olur), şeker metabolizmasında bozulma (erişkin yıllarında Tip II şeker hastalığına yol açar) en başta gelenlerdir. Bunun yanısıra uyku bozuklukları, vücut ağırlığı nedeniyle eklem ve omurga problemleri, erkek çocuklarda göğüslerde büyüme (Jinekomasti) ve psikolojik sorunlara yol açabilir.
Bu nedenle şişman çocuklarda hem şişmanlığa yol açan nedenlerin değerlendirilmesi hem de tedavisinin geciktirilmemesi önem taşır.
Çocuk ve ergenlerde şişmanlık tedavisinde diyet, egzersiz, davranış tedavisi ve seçilmiş olgularda ise ilaç tedavisi uygulanır. Unutulmamalıdır ki, çocuklarda şişmanlık tedavisinin amacı yalnızca belli bir sürede ağırlık azalması sağlamak değildir, bunun kadar önemli bir amaç da yaşam boyu sürecek sağlıklı yaşam tarzı değişikliklerini oluşturmak ve dolayısıyla yetişkin şişmanlığını önlemektir. Bunun için ;
1. Nasıl sigara içmiyorsanız kesin bir şekilde abur-cubur ürünler ve şekerli içeceklerden uzak durun. Bu ürünlerin kendilerinin küçük, kalorilerinin yüksek, ucuz ve doğadaki besinlerde olmayan şekilde yüksek şeker ve yağ içerdiğini unutmayın. Bu ürünler doyma hissinizi engelleyerek, sizi sürekli açlık huzursuzluğuna mahkum etmektedir.
2. Kolalı içecekler ile ülkemizde deÄŸiÅŸik aromalarla masum gibi gösterilen “soÄŸuk çaylar” arasında bir fark olmadığını unutmayın. Bu ürünler ya suni tatlandırıcı ya da niÅŸasta bazlı ÅŸekerden dolayı yüksek fruktoz içermektedir. Yüksek früktoz içeren içeceklerin deÄŸiÅŸik ÅŸiddette bağımlılık yaptığını biliyoruz. Suni tatlandırıcı içeren içeceklerin de sanıldığının aksine ÅŸiÅŸmanlık için risk oluÅŸturduÄŸunu unutmayın.
3. Bilgisayar, cep telefonu ve oyun konsolları dahil ekran başında 2 saatten daha fazla vakit geçirmeyin. Elektronik oyunların veya şiddet içeren dizilerin sizleri aşırı heyecanlandırmasına, beyninizde fazla miktarda dopamin salgılatmasına, uyuma zorluğu yaratmasına izin vermeyin. Bunun yerine arkadaşlarınızla, kardeşlerinizle ve ailenizle vakit geçirin; sokaklarda oynayın, kitap okuyun, sizi mutlu edecek aktiviteler için vakit yaratın.
4. Haftada 5 gün ve her defasında en az 30 dakika egzersiz yapın; mümkünse okulda bir takıma girin. Okula giderken veya servise binerken yürüme fırsatlarını değerlendirin. Egzersizin sizi daha mutlu yapacağını ve okul başarınızı olumlu etkileyeceğini unutmayın.
5. Bütün öğünlerde yavaş yemeye, sebze ve meyve tüketmeye dikkat edin. Akşam yemeğinde diğer öğünlere göre daha az kalori almaya, saat sekizden sonra bir şey yememeye özen gösterin.
6. Kahvaltı etmeden okula gitmeyin. Okulda ana öğünleri atlamayın ve yemekhanede yemek yiyin. Kantinlerden uzak durun.
7. Erken yatın ve günde en az 8 saat uyumayı ihmal etmeyin.
8. Doğuştan şişman yaratılmadığınızı, şişmanlığın sizin suçunuz olmadığını unutmayın ve SİZİ ŞİŞMANLATAN ÜRÜNLERE, ALIŞKANLIKLARA KARŞI MEYDAN OKUYUN. Nasıl eğitiminizi ihmal etmiyor ve geleceğinizi daha iyi yapmak için çaba gösteriyorsanız, bedeninizi ve sağlığınızı da ihmal etmeyin.